Mẹo Cuối thế kỷ 19 đầu thế kỷ 20 có sự kiến gì
Mẹo Hướng dẫn Cuối thế kỷ 19 đầu thế kỷ 20 có sự kiến gì Chi Tiết
Bùi Thảo Ngọc đang tìm kiếm từ khóa Cuối thế kỷ 19 đầu thế kỷ 20 có sự kiến gì được Cập Nhật vào lúc : 2022-11-08 15:48:02 . Với phương châm chia sẻ Bí quyết Hướng dẫn trong nội dung bài viết một cách Chi Tiết Mới Nhất. Nếu sau khi Read tài liệu vẫn ko hiểu thì hoàn toàn có thể lại Comments ở cuối bài để Admin lý giải và hướng dẫn lại nha.Chi tiết Chuyên mục: Bài 7: Phong trào công nhân quốc tế cuối thế kỉ XIX - đầu thế kỉ XX
- Ở Anh, có cuộc đấu tranh của công nhân khuân vác Luân Đôn, buộc giới chủ phải tăng lương (1899).
Nội dung chính Show- Giai đoạn thời điểm cuối thế kỷ XIX đầu thế kỷ XX là quá trình lịch sử Việt Nam có những biến hóa rất là to lớn. Thực dân Pháp xâm lược và biến nước ta thành xã hội thuộc địa, nửa phong kiến. Chế độ phong kiến Việt Nam cùng với hệ tư tưởng Nho giáo ngày càng tỏ ra bất lực trước yêu cầu của công cuộc chống ngoại xâm vì nền độc lập dân tộc bản địa. Trong toàn cảnh đó, một số trong những nhà tư tưởng tiêu biểu, từ Phạm Phú Thứ, Đặng Huy Trứ, Nguyễn Trường Tộ, Nguyễn Lộ Trạch… đến Phan Bội Châu, Phan Châu Trinh, Nguyễn An Ninh,… đã thực hiện một bước chuyển tư tưởng chính trị có ý nghĩa lịch sử to lớn.Từ sự phê phán hệ tư tưởng phong kiến, những ông đã đề xuất tư tưởng canh tân vào thời điểm cuối thế kỷ XIX và sau đó, khởi xướng tư tưởng dân chủ tư sản vào đầu thế kỷ XX, tạo nên ảnh hưởng lớn đối với xã hội Việt Nam. Hồ Chí Minh viết: “Năm 1926 có một sự thức tỉnh trong toàn quốc tiếp theo sau cái chết của một nhà quốc gia chủ nghĩa Phan Châu Trinh”(1). Phong trào cách mạng dân chủ tư sản tuy thất bại, nhưng con người, tư tưởng đổi mới của nó vẫn có ý nghĩa nhất định đối với sự nghiệp cứu nước, cứu dân sau này. Trên mảnh đất nền ấy, Nguyễn Ái Quốc đã gieo mầm chủ nghĩa Mác – Lênin và là người hoàn thành xong bước chuyển tư tưởng chính trị trong quá trình lịch sử đặc biệt này vào trong năm 30 của thế kỷ XX. Cho nên, hoàn toàn có thể nói rằng, tư tưởng chính trị thời điểm cuối thế kỷ XIX - đầu thế kỷ XX là một bước chuyển, là khâu trung gian để chuyển từ hệ tư tưởng phong kiến sang hệ tư tưởng vô sản.Bằng việc phê phán hệ tư tưởng phong kiến, những nhà tư tưởng đã đề xuất tư tưởng canh tân, sẵn sàng sẵn sàng từ bỏ hệ tư tưởng cũ và đi tìm con phố mới cứu nước, cứu dân. Vào thời điểm cuối thế kỷ XIX, nhận thấy Nho giáo đã đi vào con phố suy tàn, bất lực trước yêu cầu của lịch sử, nhiều nhà tư tưởng tiến bộ đã đề xuất tư tưởng canh tân, đổi mới nhằm mục đích chấn hưng đất nước, tiêu biểu như Phạm Phú Thứ, Đặng Huy Trứ, Nguyễn Trường Tộ, Nguyễn Lộ Trạch, v.v.. “Họ đó đó là những người dân đã trồng cái mầm khai hóa trước tiên”.Trong trào lưu tư tưởng canh tân, Đặng Huy Trứ (1825 - 1874), Nguyễn Trường Tộ (1830 - 1871) là những nhà tư tưởng tiêu biểu nhất. Nguyễn Trường Tộ là người viết rất nhiều bản điều trần gửi vua, quan nhà Nguyễn lôi kéo đổi mới toàn diện đất nước. Theo ông, phải có sự canh tân đất nước, bởi “Thời đại nào có chính sách ấy. Con người sinh ra thời đại nào thì cũng chỉ đủ thao tác làm của thời đại ấy mà thôi. Vậy thì người sinh vào thời xưa làm xong việc làm của thời xưa. Rồi từ từ thời thế đổi dời, làm thế nào hoàn toàn có thể mãi mãi ôm giữ phép xưa mãi được”. Về tư tưởng, Nguyễn Trường Tộ là một nhà cải cách, ông coi ngôi vua là quý, chức quan là trọng, không thích thay đổi chính sách quân chủ mà muốn có một người cầm quyền đủ kĩ năng dẫn dắt muôn dân tiến hành canh tân đất nước. Tuy nhiên, cạnh bên việc đề cao chính sách quân chủ, lôi kéo thực hiện “chính danh”, Nguyễn Trường Tộ cũng nhận thấy vai trò của pháp luật và nhận định rằng, vua cũng nên tự hạ mình để ghép vào vòng pháp luật. Ông viết: “Bề trên lo giữ pháp độ, lo việc nước thì chỉ dùng người hiền, đã theo công lý giữ pháp luật thì trên sẽ hợp điển chế không còn ai dị nghị, sự nghiệp không suy đốn”. Như vậy, trong quan điểm của Nguyễn Trường Tộ, những yếu tố của tư tưởng dân chủ đã xuất hiện, đan xen tồn tại với quan điểm Nho giáo, phản ánh sự xấp xỉ tư tưởng khi hệ tư tưởng cũ lung lay, hệ tư tưởng mới không được xác lập.Với tư cách một nhà hoạt động và sinh hoạt giải trí chính trị, cũng như Nguyễn Trường Tộ, Đặng Huy Trứ đã đề xuất tư tưởng canh tân đất nước. Trước thực trạng đất nước suy vi, ông và nhiều nhà tư tưởng canh tân khác nhận định rằng, nên phải bỏ lối học tầm chương trích cú của Nho học, không thể chỉ dùng văn chương lý lẽ mà phải tiếp thu khoa học - kỹ thuật của phương Tây để thúc đẩy sản xuất, làm cho dân giàu, nước mạnh. Ông viết: “Làm cho dân giàu nước mạnh đâu phải là một việc chẳng cần lo toan nhiều” và “Làm ra của cải, cái đạo lý lớn ấy là việc không thể coi nhẹ được”. Theo ông, muốn tự cường đánh Pháp phải nhanh gọn thay đổi cách nghĩ, từ chỗ xem đạo đức, lễ nghĩa là cái duy nhất, tối cao, không bao giờ thay đổi đến phải thấy sản xuất của cải vật chất cũng là “đạo lý lớn” vậy! Ông kịch liệt phản đối việc dùng lời lẽ, đạo lý nhà Nho để xin giặc rủ lòng thương của phái cầu hòa, bởi nếu “chỉ nhờ vào đối đáp, ai là người hoàn toàn có thể làm nguội lạnh được tim gan giặc”. Bên cạnh việc phát triển kinh tế tài chính, Đặng Huy Trứ còn nhận định rằng, phải xây dựng nền quân sự vững mạnh, bởi kinh tế tài chính và quân sự có quan hệ hữu cơ với nhau trong vấn đề giữ vững độc lập dân tộc bản địa. Ông viết: “Cấy cày và canh cửi là gốc của cơm áo. Nhưng nếu không hiểu việc binh để giữ lấy thì dù có thừa thóc trong kho, thừa vải trên khung cửi cũng trở nên kẻ địch lấy đi”. Trong tư tưởng Đặng Huy Trứ, quan niệm về dân là một nét mới nổi bật trong tư tưởng chính trị Việt Nam thời điểm cuối thế kỷ XIX. Ông coi “dân là gốc của nước, là chủ của thần”; “Khí mạnh mẽ và tự tin của nước là lấy dân làm gốc. Bồi bổ cái gốc đó mới là thầy thuốc giỏi”. Những quan niệm đó đánh dấu sự đổi mới trong suy tư của dân tộc bản địa ta thời điểm cuối thế kỷ XIX. Có thể nói, xu hướng cải cách xã hội là xu thế tất yếu đặt ra cho dân tộc bản địa Việt Nam trong quá trình này. Các nhà tư tưởng, như Đặng Huy Trứ, Phạm Phú Thứ, Nguyễn Trường Tộ, Nguyễn Lộ Trạch… đã nắm bắt được xu thế đó và bước đầu tạo ra một bước chuyển trong tư tưởng chính trị, từ tư tưởng quân chủ sang tư tưởng dân chủ, từ vương quyền sang dân quyền. Nhưng do hạn chế bởi điều kiện lịch sử, lập trường và tầm nhìn, cũng như ảnh hưởng khá sâu nặng của ý thức hệ phong kiến nên tư tưởng cải biến xã hội của những ông chỉ mang tính chất chất chất cải cách, trong khuôn khổ trật tự của xã hội cũ. Tiếp thu tư tưởng của những nhà canh tân thời điểm cuối thế kỷ XIX, một số trong những nhà tư tưởng đầu thế kỷ XX, như Phan Bội Châu, Phan Châu Trinh, Huỳnh Thúc Kháng, Nguyễn An Ninh,… tiếp tục phát triển tư tưởng đó lên trình độ mới, cao hơn về chất. Các ông đã từ bỏ dần hệ tư tưởng phong kiến, mạnh dạn đi tìm hệ tư tưởng mới cho dân tộc bản địa. Theo Phan Bội Châu, hệ tư tưởng Nho giáo đã hết vai trò lịch sử và chỉ làm cho dân tộc bản địa ta mất dần sức sống. Ông viết: “… nước Việt Nam mơ màng đôi mắt ngủ, uể oải một thân bệnh, tôn quân quyền, ức dân quyền, trọng hư văn, khinh võ sĩ, trộm cướp rình mò ở sân, mà vợ con say hát trong nhà, gia chủ nằm dài trên giường luôn luôn ngáp mỏi mệt. Than ôi! Nguy ngập lắm thay”(9)! Còn nền Nho học thì không thiết thực, tạo nên tầng lớp văn sĩ chẳng có mấy tác dụng đối với xã hội: “Các triều đình chuyên chế đã dùng khoa cử làm cái bẫy ràng buộc hào kiệt, tai mắt xóm làng cũng chỉ chuyên chú đến trường thi, làm cho những người dân ta sinh ra từ tám tuổi trở lên đã vùi đầu, mờ mắt vì cái ngục tù bát cổ thi phú. Tiếng nói là văn sĩ, chứ thực ra chỉ là một vật chết không biết cái gì, cũng không làm được trò gì”. Phan Châu Trinh cũng nhận định rằng, do chính sách phong kiến đã thực sự thối nát, mục ruỗng, nhu nhược, nên đã để cho quyền lực chính trị rơi vào thực dân Pháp. Bộ máy của chính sách phong kiến là bù nhìn, như quân trên bàn cờ tướng: “Một ông tướng lác đứng trong cung, Sĩ tượng khoanh tay chẳng vẫy vùng”. Tầng lớp Nho sĩ vẫn chìm đắm trong hư văn, còn chưa kịp chuyển biến theo thời thế: “Việc đời nhìn lại thấy chẳng còn gì, sông núi không hề nước mắt để khóc những bậc anh hùng. Muôn nhà làm tôi tớ dưới ách cường quyền, nhiều người đang ngủ mê trong giấc mộng văn chương bát cổ”. Là trí thức Tây học, Nguyễn An Ninh cũng coi sai lầm lớn số 1 là quá đề cao tư tưởng Nho giáo, dẫn đến sự cản trở quá trình phát triển của lịch sử. Ông nói: “… suy tôn học thuyết của Khổng Tử lên tới giá trị cao nhất về tinh thần, thì lại là một bước khác, khó cho ta dấn tới được”. Không chỉ có vậy, việc nhào nặn tư tưởng Khổng Tử theo quan điểm của những nhà Nho phong kiến cũng rất tai hại. Nhiều nhà tư tưởng tiến bộ khác, như Trần Quý Cáp, Huỳnh Thúc Kháng, Lương Văn Can,… đã và đang kịch liệt phê phán Nho giáo và chính sách phong kiến, thể hiện trong tư tưởng và sự bất hợp tác với chính sách phong kiến.Từ việc phê phán chính sách phong kiến, những nhà tư tưởng đã tiếp thu tư tưởng dân chủ tư sản, học tập kinh nghiệm tay nghề những cuộc cách mạng tư sản Trung Quốc, Nhật Bản, khởi đầu xây dựng những phạm trù dân chủ tư sản ở Việt Nam và phát động phong trào Duy Tân. Ở phương Tây, tư tưởng dân chủ được hình thành trên cơ sở kinh tế tài chính - xã hội của nó, nên mang tính chất chất thuần thục, điển hình, phản ánh nguyện vọng, khát khao làm chủ xã hội của con người. Mục đích của tư tưởng dân chủ tư sản ở phương Tây là vì quyền lợi giai cấp, như Hồ Chí Minh đã từng nói, giai cấp tư sản dùng chữ Tự do, Bình đẳng, Đồng bào để lừa dân, xúi dân đánh đổ phong kiến, khi đánh đổ phong kiến rồi thì nó lại thay phong kiến áp bức dân. Ở Việt Nam, những nhà tư tưởng lựa chọn dân chủ tư sản là vì quyền lợi của dân tộc bản địa: đi tìm con phố cứu nước, giành độc lập tự do. Những người hấp thụ và truyền bá tư tưởng dân chủ tư sản đa phần là tầng lớp sĩ phu được tư sản hóa trong thực trạng giai cấp tư sản Việt Nam ra đời muộn và rất nhỏ bé. Cho nên, tư tưởng dân chủ tư sản ở nước ta có tính đặc thù: không thuần thục, điển hình như ở phương Tây; những phạm trù dân chủ tư sản vẫn chịu ràng buộc của Nho giáo và mang sắc thái văn hóa Việt Nam. Mặc dù vậy, tư tưởng dân chủ tư sản ở Việt Nam đã được những nhà tư tưởng phác họa những nội dung cơ bản, phản ánh sự vận động và phát triển tất yếu của lịch sử tư tưởng.Trước hết, về mục tiêu cách mạng, những nhà tư tưởng đều thống nhất mục tiêu là cứu nước, cứu dân, giành độc lập dân tộc bản địa. Phan Bội Châu viết: “Phan Bội Châu lấy việc cứu quốc làm chủ nghĩa, cho nên vì thế muốn cho nước ta độc lập. Lại lấy việc cứu dân làm chủ nghĩa, cho nên vì thế không thích ngó thấy dân ta phải lầm than”(14). Đối với ông, “phải xóa bỏ chính thể quân chủ, vì đó là một chính thể rất xấu xa vậy” và phải “đánh đuổi giặc Pháp, Phục hồi nước Việt Nam và thành lập nước Cộng hòa dân chủ”. Còn Phan Châu Trinh - người khởi xướng tư tưởng dân chủ tư sản ở Việt Nam thì xác định rõ chủ đích của tớ là đánh đổ chính sách phong kiến và đưa dân tộc bản địa đi theo con phố dân chủ tư sản. Ông viết: “… năm 1911 tôi được qua Tây để xem xét cái học thuật văn minh Âu châu. Đã mười hai năm, tôi ăn nằm trên cái mảnh đất nền dân chủ, hớp cái hơi không khí tự do, nhờ vậy mà tôi hiểu được lẽ chánh đáng trong thế giới, phần trách nhiệm và trách nhiệm của quốc dân, và cũng biết được chắc cái mục tiêu của nước nhà nên thay đổi lại thế nào. Chúng ta giờ đây nên phải đánh thức nhau dậy,… làm cho tiệt hẳn cả cái sức ma quỷ chuyên chế nó đã ám ảnh tất cả chúng ta mấy ngàn năm nay;… ấy là cái chủ ý và mục tiêu của tôi đấy”. Cuối thế kỷ XIX - đầu thế kỷ XX, vấn đề giành độc lập dân tộc bản địa là trách nhiệm số 1 của dân tộc bản địa ta. Vì vậy, hoàn toàn có thể nói rằng, tuy bằng nhiều con phố cứu nước rất khác nhau, song những nhà tư tưởng đều hướng tới độc lập dân tộc bản địa. Tư tưởng chính trị như vậy về cơ bản là đúng.Về phương pháp cách mạng, những nhà tư tưởng đề ra hai phương pháp: cách mạng bạo động và đấu tranh ôn hòa. Phan Bội Châu nhận định rằng, thực dân Pháp là quân địch không đội trời chung với dân tộc bản địa ta; chúng không cho dân tộc bản địa ta phát triển kinh tế tài chính, mở mang văn hóa, giáo dục, đàn áp dã man mọi sự phản kháng, kể cả phản kháng hòa bình nhất. Cho nên không thể sử dụng con phố hòa bình để giành độc lập dân tộc bản địa, mà chỉ có sự lựa chọn duy nhất là phương pháp bạo động. Ông viết: “Vẫn biết bạo động với tự sát đều là việc làm của những kẻ kiến thức và kỹ năng hẹp hòi, không biết lo xa, nhưng nếu sự thể buộc tự sát, thà rằng xoay ra bạo động mà chết còn hơn. Vì cứ bạo động may ra còn trông được có chỗ thành công trong muôn một. Huống gì tôi đã suy đi tính lại, lúc nầy bỏ sự bạo động ra không hề tồn tại việc gì đáng làm hơn thế nữa”(17). Ông coi cách mạng bạo lực là một vấn đề cơ bản. Có thể nói, Phan Bội Châu là người đầu tiên xây dựng một khối mạng lưới hệ thống lý luận sơ khai về bạo lực cách mạng với ba vấn đề lớn: một là, phải tiến hành xây dựng lực lượng vũ trang; hai là, sẵn sàng sẵn sàng shopping vũ khí; ba là, công tác thao tác binh vận. Nguyễn An Ninh, tuy nhiên theo phái đấu tranh ôn hòa, nhưng cũng nhận thấy vai trò của cách mạng bạo động. Ông viết: “Một dân tộc bản địa không biết cầm súng là một dân tộc bản địa không thể lánh nổi ách nô lệ”(18). Phan Châu Trinh, Huỳnh Thúc Kháng,… là những người dân theo phái ôn hòa. Theo Phan Châu Trinh, bạo động là chết, bởi nhân dân “không còn chỗ nương thân, không còn khí giới mà dùng, không còn tiền của mà tiêu,… quyết không thể sống nổi trong cái thế giới này, lại còn chống cự được với ai nữa”. Phan Châu Trinh chủ trương sử dụng phương pháp đấu tranh hòa bình đòi dân số, dân chủ một cách công khai minh bạch với mục tiêu “trông dân có trí, dân có đường sống”. Ông viết: “Cho nên sự vận động của đảng tôi, toàn là tụ tập dân chúng đường đường chính chính, diễn thuyết, họp chí sĩ, khảo cứu chính trị thời thế, ăn to nói lớn, người và việc ai nấy đều thấy, cho nên vì thế xét nó rất dễ”. Phương pháp đấu tranh hòa bình có ưu điểm là không khiến ra tổn thất về tính mạng và vật chất của nhân dân, làm cho nhân dân thức tỉnh, vươn lên làm cách mạng; tuy nhiên, hiệu suất cao của phương pháp này sẽ không đảm bảo và không triệt để, bởi bản chất của chủ nghĩa thực dân là dùng bạo lực phản cách mạng để xâm lược, áp bức những dân tộc bản địa thuộc địa và nhân dân lao động. Còn phương pháp cách mạng bạo động, về cơ bản, phù phù phù hợp với công cuộc đấu tranh giành độc lập, song nên phải có thời gian sẵn sàng sẵn sàng, không thể nóng vội. Có thể nói, quan điểm của Phan Bội Châu là đúng trong kế hoạch, còn quan điểm của Phan Châu Trinh thì đã đáp ứng được yêu cầu thực tế của xã hội lúc bấy giờ.Vấn đề vị trí và vai trò của nhân dân cũng khá được những nhà tư tưởng quan tâm. Cuối thế kỷ XIX, trong tư tưởng canh tân, Đặng Huy Trứ coi dân là gốc của nước, là chủ của thần; khí mạnh mẽ và tự tin của nước là lấy dân làm gốc. Tư tưởng này là một trong những cơ sở, tiền đề giúp Phan Bội Châu phát triển quan điểm: dân là chủ nước, nước là của dân. Ông nhận định rằng, vua phải lấy dân làm trời, dân đó đó là trời của kẻ đứng đầu cai trị nước; rằng, một nước có ba điều quan trọng là nhân dân, đất đai, độc lập lãnh thổ, trong đó nhân dân đứng thứ nhất. Tư tưởng này chống lại tư tưởng “tôn quân quyền”, đối lập hoàn toàn với quan điểm Nho giáo đương thời. Nói về vai trò của nhân dân, Phan Bội Châu nhấn mạnh vấn đề: “dân ta là chủ nước non”; “nước ta hẳn là gia tài tổ nghiệp của dân ta rồi, bỏ mất nó là vì dân ta, thì thu phục lại nó tất cũng phải do dân ta làm” và “nước được cường thịnh là nhờ có nhân dân”. Có thể nói, quan niệm dân vi bản - dân là gốc đã được Phan Bội Châu thổi lên một trình độ cao hơn - dân không riêng gì có là gốc, mà còn là một chủ nước, là khí mạnh dân tộc bản địa, là chủ thể cuộc cách mạng giành độc lập dân tộc bản địa. Tương tự, Nguyễn An Ninh đã và đang xác định: “Chính nhân dân tạo lập nhà vua, và không phải vua lập ra dân”, “trên mảnh đất nền An Nam này, dân là vua chứ không phải người ngồi trên ngai vàng". Quan điểm dân là chủ nước, nước là nước của dân là một bước chuyển tư tưởng cơ bản từ quân chủ sang dân chủ. Đây là một điều mới mẻ trong suy tư chính trị đương thời, là một bước tiến vượt bậc so với suy tư chính trị phong kiến. Để thực hiện quyền dân chủ, những nhà tư tưởng chủ trương: khai dân trí, chấn dân khí, hậu dân số! Theo Phan Châu Trinh, khai dân trí là phải bỏ lối học tầm chương trích cú, thơ văn, phù phiếm của người xưa, mở trường dạy chữ quốc ngữ, kiến thức và kỹ năng khoa học thực dụng, diệt trừ hủ tục xa hoa. Ông viết: “Ước học tập mở cho xứng đáng; Đừng vẽ hình, vẽ dạng cho qua; Công thương, kỹ nghệ chuyên khoa; Trí tri, cách vật cho ta theo cùng”. Để mở mang dân trí, Phan Bội Châu nhận định rằng, phải phát triển giáo dục, bởi “giáo dục là gốc rễ để xây dựng nền chính trị”. Tư tưởng về khai dân trí thực sự làm cho dân tộc bản địa thay đổi nếp suy tư cũ kỹ để vươn lên tầm nhận thức mới cao hơn, phù phù phù hợp với sự phát triển của thời đại. Chấn dân khí là làm cho mọi người thức tỉnh tinh thần tự lực, tự cường, giác ngộ được quyền lợi của tớ, giải thoát khỏi sự kìm kẹp của chính sách quân chủ chuyên chế. Khi khảo cứu lịch sử nước nhà, Phan Châu Trinh đã đưa ra kết luận: “Lấy lịch sử mà nói thì dân tộc bản địa Việt Nam không phải là một dân tộc bản địa hèn kém, mà cũng không phải là một dân tộc bản địa không thông minh, thế thì vì lẽ nào ở dưới quyền bảo lãnh hơn 60 năm nay mà vẫn còn mê mê muội muội, bịt mắt, vít tai không chịu xem xét, không chịu học hỏi cái hay, cái khéo của người”. Còn theo Phan Bội Châu, trong ba vấn đề quan trọng: học thuật, nhân tài, dân khí thì chấn dân khí là trách nhiệm đầu tiên, làm cơ sở cho nuôi nhân tài, đổi học thuật. Hậu dân số tức là phải làm cho mọi người biết phát triển kinh tế tài chính, mở mang ngành nghề, làm cho môi trường tự nhiên thiên nhiên sống đời thường ấm no, niềm sung sướng. Phan Châu Trinh viết: “Nghề ngày càng đua càng tới; Vật ngày càng mới dễ coi; Chở chuyên đi bán nước ngoài; Lợi trong đã được, lợi ngoài lại thêm; Được nhiều lời càng thêm tư bổn; Rộng bán sỉ khắp bốn phương trời”. Trong khối mạng lưới hệ thống tư tưởng chính trị của những nhà tư tưởng dân chủ tư sản đã và đang hình thành quan niệm về một quy mô chính thể. Phan Bội Châu nhận định rằng, phải xóa bỏ chính thể quân chủ, xây dựng chính thể dân chủ cộng hòa gồm có ba viện, do nhân dân làm chủ, quyền lực ở nơi dân và được thực hiện thông qua những đại biểu, mọi việc do dân định liệu. Ông viết: “Bao nhiêu việc đều do công chúng quyết định. Thượng nghị viện phải đợi Trung nghị viện đồng ý, Trung nghị viện phải đợi Hạ nghị viện đồng ý mới được thi hành. Hạ nghị viện là nơi đa số công chúng có quyền tài phán những việc của Trung nghị viện và Thượng nghị viện. Phàm nhân dân nước ta không cứ là sang hèn, giầu nghèo, lớn bé đều có quyền bỏ phiếu bầu cử. Có thể nói, những nhà tư tưởng dân chủ đã ý thức được tầm quan trọng của nền chính trị, coi đó là yếu tố quyết định chi phối mọi nghành của đời sống xã hội và ảnh hưởng trực tiếp đến quyền lợi của nhân dân, Phan Châu Trinh coi cái gốc tạo nên họa phúc của nhân dân đó đó là ở nền chính trị.Từ thất bại của tư tưởng dân chủ tư sản, với sự tác động của phong trào cách mạng vô sản, những nhà tư tưởng dân chủ tư sản đã đến gần với chủ nghĩa Mác – Lênin. Khi Cách mạng Tháng Mười Nga thành công, những nhà tư tưởng dân chủ tư sản Việt Nam có khuynh hướng ngả theo cách mạng vô sản. Phan Bội Châu đã viết bài ca tụng V.I.Lênin, viết về chủ nghĩa xã hội, lôi kéo đọc lý luận của C.Mác và tỏ rõ sự tin tưởng con phố cách mạng vô sản mà Nguyễn Ái Quốc lựa chọn. Ông viết: “Hiện nay đã có người khác giỏi hơn lớp chúng tôi nhiều đứng ra đảm đang việc làm để làm trọn cái việc mà lớp chúng tôi không làm xong. Ông có nghe tiếng Nguyễn Ái Quốc không?… Ông ấy còn thì nước ta nhất định độc lập”. Phan Châu Trinh đã nghiên cứu và phân tích tư tưởng của chủ nghĩa Mác – Lênin và trong bức thư gửi Nguyễn Ái Quốc năm 1922, ông viết: “Tôi biết anh hấp thu được cái chủ nghĩa của ông C.Mác, ông V.I.Lênin nên tôi cũng đem chuyện hai ông ấy mà giảng dẫn cho anh rõ” và ông khuyên Nguyễn Ái Quốc: “Bởi vậy tôi thành tâm mong mỏi anh thay đổi cái phương pháp cũ kỹ đi để mà mưu đồ đại sự”. Nguyễn An Ninh, tuy nhiên đi theo khuynh hướng cách mạng dân chủ tư sản, nhưng lại rất có tình cảm với chủ nghĩa Mác. Trong nội dung bài viết để chống lại triết học Nietzsche, ông đã đánh giá rất cao tư tưởng của C.Mác: “Các tác phẩm của Mác là những khu công trình xây dựng đồ sộ, như những cánh tay vĩ đại muốn ôm lấy toàn bộ môi trường tự nhiên thiên nhiên sống đời thường và nâng nó lên rất cao mãi theo ước vọng của loài người”. Ông là người đầu tiên ở Việt Nam đăng tải “Tuyên ngôn của Đảng Cộng sản” của C.Mác và Ph.Ăngghen trên báo Chuông rè (La Cloche fêlée).Những nội dung tư tưởng dân chủ tư sản của những nhà tư tưởng đã tạo nên bước chuyển biến quan trọng trên bình diện ý thức hệ: từ sự xuất hiện tư tưởng canh tân trong khuôn khổ hệ tư tưởng phong kiến sang tư tưởng dân chủ tư sản và tiến gần đến chủ nghĩa Mác - Lênin. Tuy nhiên, hoàn toàn có thể nói rằng, bước chuyển tư tưởng chính trị Việt Nam thời điểm cuối thế kỷ XIX - đầu thế kỷ XX là một bước chuyển cơ bản, lâu dài, trở ngại vất vả và rất là phức tạp của những nhà tư tưởng. Tư tưởng chính trị tập trung vào nội dung quan trọng là tự cường dân tộc bản địa, nâng cao dân trí, tu dưỡng sức dân, truyền bá tư tưởng dân chủ và dân quyền, độc lập dân tộc bản địa là mục tiêu tối cao với tinh thần “dĩ không bao giờ thay đổi, ứng vạn biến”. Tư tưởng chính trị này là sự việc tiếp thu những giá trị, những tinh hoa của phương Đông và phương Tây, đặc biệt là tư tưởng dân chủ, tiến bộ phương Tây. Mặc dù có những nội dung mới, cách mạng và tiến bộ, thể hiện tinh thần yêu nước nhiệt tình, căm thù giặc cao độ, nhưng do điều kiện, thực trạng lúc bấy giờ, trong tư tưởng chính trị quá trình này còn có những biểu lộ xấp xỉ, mơ hồ, thậm chí có những lúc đi đến thỏa hiệp với thực dân. Chẳng hạn, Phan Châu Trinh chủ trương nhờ vào Pháp để thực hiện dân chủ, còn Phan Bội Châu thì chủ trương nhờ vào Nhật để cầu viện... Tuy những chủ trương của những ông chỉ là nhất thời, nhưng nó cũng gây ra những ảnh hưởng không tốt đến tinh thần cách mạng của dân tộc bản địa. Nguyên nhân của những sai lầm này đó đó là chưa tồn tại một lý luận khoa học soi đường, nên chưa nhận thức đầy đủ bản chất của chủ nghĩa thực dân, đế quốc. Không những thế, trong những phạm trù dân chủ tư sản mà những ông nêu ra vẫn còn chịu ràng buộc của tư tưởng Nho giáo ở những mức độ nhất định.SÁCH KHAI MINH TRÂN TRỌNG GIỚI THIỆUVideo liên quan
- Ở Pháp, công nhân giành thắng lợi trong cuộc bầu cử (1893).
- Ở Mĩ, ngày một-5-1886 có hơn 350.000 công nhân đình công biểu tình đòi ngày làm 8 giờ, đặc biệt là cuộc biểu tình của công nhân Si-ca-gô.
- Những tổ chức chính trị độc lập của giai cấp công nhân ra đời như Đảng xã hội dân chủ Đức, Đảng công nhân Pháp (1879), nhóm giải phóng lao động Nga (1883).
(Nguồn: trang 47 sgk Lịch Sử 8:)
1. Quá trình xâm lược của chủ nghĩa thực dân vào những nước Đông Nam Á
- Từ giữa thế kỉ XIX, khi những nước châu Âu và Bắc Mĩ cơ bản hoàn thành xong cách mạng tư sản, bành trướng thế lực, đẩy mạnh xâm lược thuộc địa thì những nước Đông Nam Á vẫn còn duy trì chính sách phong kiến nhưng đều lâm vào cảnh khủng hoảng rủi ro cục bộ về chính trị, kinh tế tài chính, xã hội.
- Quá trình xâm lược Đông Nam Á của thực dân phương Tây:
+ In-đô-nê-xi-a bị Bồ Đào Nha, Tây Ban Nha, Hà Lan xâm lược và đến giữa thế kỉ XIX, Hà Lan hoàn thành xong xâm chiếm và lập ách thống trị.
+ Phi-lip-pin bị Tây Ban Nha, Mĩ nhòm ngó. Giữa thế kỉ XVI, bị Tây Ban Nha thống trị, đến năm 1898, Mĩ hất cẳng Tây Ban Nha khỏi Phi-lip-pin. Năm 1899 – 1902, Mĩ xâm lược Phi-lip-pin, biến quần đảo, này thành thuộc địa.
+ Năm 1885, Miến Điện bị Anh thôn tính.
+ Đầu thế kỉ XIX, Ma-lai-xi-a trở thành thuộc địa của Anh.
+ Cuối thế kỉ XIX, Pháp hoàn thành xong xâm lược 3 nước Đông Dương (Việt Nam, Lào, Cam-pu-chia).
+ Thái Lan bị Anh, Pháp tranh chấp nhưng vẫn giữ được độc lập.
2. Phong trào chống thực dân Hà Lan của nhân dân In-đô-nê-xi-a
- Chính sách thống trị của thực dân Hà Lan đã làm bùng nổ nhiều cuộc đấu tranh giải phóng dân tộc bản địa.
- Từ năm 1825 – 1830, cuộc khởi nghĩa A-chê do hoàng tử Đi-pô-nê-gô-rô lãnh đạo được đông đảo nhân dân trên đảo Giava và những đảo khác đi theo, đây là cuộc nổi dậy lớn số 1 của người In-đô-nê-xi-a hồi đầu thế kỉ XIX.
- Cuộc khởi nghĩa nông dân do Sa-min lãnh đạo năm 1890.
- Phong trào công nhân hình thành với sự ra đời của những tổ chức như: Thương Hội công nhân đường sắt (1905), Thương Hội công nhân xe lửa (1908).
Tháng 12/1914, Liên minh xã hội dân chủ In-đô-nê-xi-a ra đời nhằm mục đích tuyên truyền chủ nghĩa Mác trong công nhân, đặt cơ sở cho Đảng Cộng sản ra đời (5/1920). Giai cấp tư sản dân tộc bản địa, tầng lớp trí thức tiếp thu tư tưởng dân chủ tư sản châu Âu đóng vai trò nhất định trong phong trào yêu nước ở In-đô-nê-xi-a đầu thế kỉ XX. Vì vậy, phong trào yêu nước mang sắc tố mới theo khuynh hướng dân chủ tư sản với sự tham gia của công nhân và tư sản.
3. Phong trào chống thực dân ở Phi-lip-pin
- Thực dân Tây Ban Nha đặt ách thống trị trên 300 năm ở Phi-lip-pin, khai thác bóc lột triệt để tài nguyên và sức lao động khiến xích míc giữa nhân dân và thực dân ngày càng nóng bức dẫn đến phong trào đấu tranh bùng nổ.
- Năm 1872, có khởi nghĩa ở Ca-vi-tô, nghĩa quân làm chủ Ca-vi-tô được 3 ngày thì thất bại.
- Vào trong năm 90 của thế kỉ XIX, ở Phi-lip-pin xuất hiện 2 xu hướng chính trong phong trào giải phóng dân tộc bản địa.
+ Xu hướng cải cách của Hô-xê Ri-dan. Năm 1892, Hô-xê Ri-dan thành lập “Liên minh Phi-lip-pin” gồm có trí thức yêu nước, địa chủ, tư sản tiến bộ, một số trong những hộ nghèo, hình thức đấu tranh ôn hòa.
+ Xu hướng bạo động của Bô-ni-pha-xi-ô. Do không tán thành cải cách ôn hòa, tháng 1/1892, Bô-ni-pha-xi-ô thành lập “Liên hiệp những người dân con yêu quý của nhân dân” tập hợp nông dân, dân nghèo thành thị.
Ngày 28/8/1896, Bô-ni-pha-xi-ô phát lệnh khởi nghĩa với khẩu hiệu “Chiến thắng hay là chết!”.
Khởi nghĩa đã giải phóng nhiều vùng, thành lập được cơ quan ban ngành sở tại nhân dân.
- Phong trào đấu tranh chống Mĩ
+ Năm 1898, Mĩ gây chiến với Tây Ban Nha hất cẳng Tây Ban Nha và chiếm Phi-lip-pin.
+ Nhân dân Phi-lip-pin can đảm và mạnh mẽ và tự tin chống Mĩ, đến năm 1902 thất bại, Phi-lip-pin trở thành thuộc địa của Mĩ.
4. Phong trào đấu tranh chống thực dân Pháp của nhân dân Cam-pu-chia
- Năm 1863, Cam-pu-chia đồng ý sự bảo lãnh của Pháp. Năm 1884, Pháp gạt Xiêm, biến Cam-pu-phân thành thuộc địa của Pháp.
- Ách thống trị của Pháp làm cho nhân dân Cam-pu-chia bất bình vùng dậy đấu tranh.
- Phong trào đấu tranh chống Pháp của nhân dân Cam-pu-chia:
+ Khởi nghĩa Si-vô-tha (từ 1861 – 1892), cuộc khởi nghĩa tấn công U-đong và Phnôm Pênh, mở rộng địa bàn nhưng sau đó bị thất bại.
+ Khởi nghĩa A-cha Xoa (từ 1863 – 1866) ra mắt ở những tỉnh giáp biên giới Việt Nam, nhân dân Châu đốc (Hà Tiên) ủng hộ A-cha-xoa chống Pháp nhưng ở đầu cuối bị thất bại.
+ Khởi nghĩa Pu-côm-bô ( từ 1866 – 1867), khởi nghĩa lập địa thế căn cứ ở Tây Ninh (Việt Nam) sau đó tấn công về Cam-pu-chia trấn áp Pa-man tấn công U-đong nhưng thất bại.
5. Phong trào đấu tranh chống thực dân Pháp của nhân dân Lào đầu thế kỷ XX
- Giữa thế kỉ XIX, chính sách phong kiến suy yếu, Lào phải thuần phục Thái Lan.
- Năm 1893, Lào bị thực dân Pháp xâm lược.
- Các cuộc khởi nghĩa:
+ Khởi nghĩa Pha-ca-đuốc (từ 1901 – 1903) đã giải phóng Xa-va-na-khet, đường 9, Biên giới Việt – Lào nhưng thất bại.
+ Khởi nghĩa Ong Kẹo và Com-ma-đam (từ 1901 – 1937) nổ ra ở cao nguyên Bô-lô-ven nhưng cũng trở nên thất bại.
- Phong trào đấu tranh của nhân dân Lào và Cam-pu-chia cuối thế kỉ XIX đầu thế kỉ XX ra mắt liên tục, sôi nổi nhưng còn mang tính chất chất tự phát. Hình thức đấu tranh đa phần là khởi nghĩa vũ trang. Lãnh đạo là những sĩ phu yêu nước và nông dân. Các cuộc đấu tranh đều thất bại do tự phát thiếu đường lối đúng đắn, thiếu tổ chức vững vàng nhưng đã thể hiện tinh thần yêu nước và tinh thần đoàn kết của nhân dân 3 nước Đông Dương.
6. Xiêm (Thái Lan) thời điểm giữa thế kỷ XIX - đầu thế kỉ XX
- Năm 1752 triều đại Ra-ma theo đuổi chủ trương đóng cửa.
- Giữa thế kỉ XIX, trước sự đe dọa xâm lược của phương Tây, Ra-ma IV (Mông-kút trị vì từ 1851 - 1868) đã thực hiện Open marketing thương mại với nước ngoài.
- Vua Ra-ma V (Chu-la-long-con trị vị từ năm 1868 - 1910) đã thực hiện nhiều chủ trương cải cách.
- Nội dung cải cách:
+ Kinh tế: Giảm nhẹ thuế ruộng, xóa bỏ chính sách lao dịch; khuyến khích tư nhân bỏ vốn marketing thương mại, xây dựng nhà máy sản xuất, mở hiệu buôn, ngân hàng nhà nước.
+ Chính trị: Cải cách theo khuôn mẫu Phương Tây; đứng đầu nhà nước vẫn là vua; giúp việc có hội đồng nhà nước (nghị viện); chính phủ nước nhà có 12 bộ trưởng liên nghành.
+ Quân đội, tòa án, trường học được cải cách theo khuôn mẫu phương Tây. Xóa bỏ chính sách nô lệ , giải phóng người lao động.
+ Đối ngoại: Thực hiện chủ trương ngoại giao mềm dẻo; tận dụng vị trí nước đệm; tận dụng xích míc giữa 2 thế lực Anh – Pháp, lựa chiều có lợi để giữ độc lập lãnh thổ đất nước.
- Trong toàn cảnh chung của châu Á, Thái Lan đã thực hiện đường lối cải cách, nhờ đó thoát khỏi thân phận thuộc địa, giữ được độc lập.
Page 2
SureLRN
Giai đoạn thời điểm cuối thế kỷ XIX đầu thế kỷ XX là quá trình lịch sử Việt Nam có những biến hóa rất là to lớn. Thực dân Pháp xâm lược và biến nước ta thành xã hội thuộc địa, nửa phong kiến. Chế độ phong kiến Việt Nam cùng với hệ tư tưởng Nho giáo ngày càng tỏ ra bất lực trước yêu cầu của công cuộc chống ngoại xâm vì nền độc lập dân tộc bản địa. Trong toàn cảnh đó, một số trong những nhà tư tưởng tiêu biểu, từ Phạm Phú Thứ, Đặng Huy Trứ, Nguyễn Trường Tộ, Nguyễn Lộ Trạch… đến Phan Bội Châu, Phan Châu Trinh, Nguyễn An Ninh,… đã thực hiện một bước chuyển tư tưởng chính trị có ý nghĩa lịch sử to lớn.
Từ sự phê phán hệ tư tưởng phong kiến, những ông đã đề xuất tư tưởng canh tân vào thời điểm cuối thế kỷ XIX và sau đó, khởi xướng tư tưởng dân chủ tư sản vào đầu thế kỷ XX, tạo nên ảnh hưởng lớn đối với xã hội Việt Nam. Hồ Chí Minh viết: “Năm 1926 có một sự thức tỉnh trong toàn quốc tiếp theo sau cái chết của một nhà quốc gia chủ nghĩa Phan Châu Trinh”(1). Phong trào cách mạng dân chủ tư sản tuy thất bại, nhưng con người, tư tưởng đổi mới của nó vẫn có ý nghĩa nhất định đối với sự nghiệp cứu nước, cứu dân sau này. Trên mảnh đất nền ấy, Nguyễn Ái Quốc đã gieo mầm chủ nghĩa Mác – Lênin và là người hoàn thành xong bước chuyển tư tưởng chính trị trong quá trình lịch sử đặc biệt này vào trong năm 30 của thế kỷ XX. Cho nên, hoàn toàn có thể nói rằng, tư tưởng chính trị thời điểm cuối thế kỷ XIX - đầu thế kỷ XX là một bước chuyển, là khâu trung gian để chuyển từ hệ tư tưởng phong kiến sang hệ tư tưởng vô sản.
Bằng việc phê phán hệ tư tưởng phong kiến, những nhà tư tưởng đã đề xuất tư tưởng canh tân, sẵn sàng sẵn sàng từ bỏ hệ tư tưởng cũ và đi tìm con phố mới cứu nước, cứu dân. Vào thời điểm cuối thế kỷ XIX, nhận thấy Nho giáo đã đi vào con phố suy tàn, bất lực trước yêu cầu của lịch sử, nhiều nhà tư tưởng tiến bộ đã đề xuất tư tưởng canh tân, đổi mới nhằm mục đích chấn hưng đất nước, tiêu biểu như Phạm Phú Thứ, Đặng Huy Trứ, Nguyễn Trường Tộ, Nguyễn Lộ Trạch, v.v.. “Họ đó đó là những người dân đã trồng cái mầm khai hóa trước tiên”.
Trong trào lưu tư tưởng canh tân, Đặng Huy Trứ (1825 - 1874), Nguyễn Trường Tộ (1830 - 1871) là những nhà tư tưởng tiêu biểu nhất. Nguyễn Trường Tộ là người viết rất nhiều bản điều trần gửi vua, quan nhà Nguyễn lôi kéo đổi mới toàn diện đất nước. Theo ông, phải có sự canh tân đất nước, bởi “Thời đại nào có chính sách ấy. Con người sinh ra thời đại nào thì cũng chỉ đủ thao tác làm của thời đại ấy mà thôi. Vậy thì người sinh vào thời xưa làm xong việc làm của thời xưa. Rồi từ từ thời thế đổi dời, làm thế nào hoàn toàn có thể mãi mãi ôm giữ phép xưa mãi được”. Về tư tưởng, Nguyễn Trường Tộ là một nhà cải cách, ông coi ngôi vua là quý, chức quan là trọng, không thích thay đổi chính sách quân chủ mà muốn có một người cầm quyền đủ kĩ năng dẫn dắt muôn dân tiến hành canh tân đất nước. Tuy nhiên, cạnh bên việc đề cao chính sách quân chủ, lôi kéo thực hiện “chính danh”, Nguyễn Trường Tộ cũng nhận thấy vai trò của pháp luật và nhận định rằng, vua cũng nên tự hạ mình để ghép vào vòng pháp luật. Ông viết: “Bề trên lo giữ pháp độ, lo việc nước thì chỉ dùng người hiền, đã theo công lý giữ pháp luật thì trên sẽ hợp điển chế không còn ai dị nghị, sự nghiệp không suy đốn”. Như vậy, trong quan điểm của Nguyễn Trường Tộ, những yếu tố của tư tưởng dân chủ đã xuất hiện, đan xen tồn tại với quan điểm Nho giáo, phản ánh sự xấp xỉ tư tưởng khi hệ tư tưởng cũ lung lay, hệ tư tưởng mới không được xác lập.
Với tư cách một nhà hoạt động và sinh hoạt giải trí chính trị, cũng như Nguyễn Trường Tộ, Đặng Huy Trứ đã đề xuất tư tưởng canh tân đất nước. Trước thực trạng đất nước suy vi, ông và nhiều nhà tư tưởng canh tân khác nhận định rằng, nên phải bỏ lối học tầm chương trích cú của Nho học, không thể chỉ dùng văn chương lý lẽ mà phải tiếp thu khoa học - kỹ thuật của phương Tây để thúc đẩy sản xuất, làm cho dân giàu, nước mạnh. Ông viết: “Làm cho dân giàu nước mạnh đâu phải là một việc chẳng cần lo toan nhiều” và “Làm ra của cải, cái đạo lý lớn ấy là việc không thể coi nhẹ được”. Theo ông, muốn tự cường đánh Pháp phải nhanh gọn thay đổi cách nghĩ, từ chỗ xem đạo đức, lễ nghĩa là cái duy nhất, tối cao, không bao giờ thay đổi đến phải thấy sản xuất của cải vật chất cũng là “đạo lý lớn” vậy! Ông kịch liệt phản đối việc dùng lời lẽ, đạo lý nhà Nho để xin giặc rủ lòng thương của phái cầu hòa, bởi nếu “chỉ nhờ vào đối đáp, ai là người hoàn toàn có thể làm nguội lạnh được tim gan giặc”. Bên cạnh việc phát triển kinh tế tài chính, Đặng Huy Trứ còn nhận định rằng, phải xây dựng nền quân sự vững mạnh, bởi kinh tế tài chính và quân sự có quan hệ hữu cơ với nhau trong vấn đề giữ vững độc lập dân tộc bản địa. Ông viết: “Cấy cày và canh cửi là gốc của cơm áo. Nhưng nếu không hiểu việc binh để giữ lấy thì dù có thừa thóc trong kho, thừa vải trên khung cửi cũng trở nên kẻ địch lấy đi”. Trong tư tưởng Đặng Huy Trứ, quan niệm về dân là một nét mới nổi bật trong tư tưởng chính trị Việt Nam thời điểm cuối thế kỷ XIX. Ông coi “dân là gốc của nước, là chủ của thần”; “Khí mạnh mẽ và tự tin của nước là lấy dân làm gốc. Bồi bổ cái gốc đó mới là thầy thuốc giỏi”. Những quan niệm đó đánh dấu sự đổi mới trong suy tư của dân tộc bản địa ta thời điểm cuối thế kỷ XIX. Có thể nói, xu hướng cải cách xã hội là xu thế tất yếu đặt ra cho dân tộc bản địa Việt Nam trong quá trình này. Các nhà tư tưởng, như Đặng Huy Trứ, Phạm Phú Thứ, Nguyễn Trường Tộ, Nguyễn Lộ Trạch… đã nắm bắt được xu thế đó và bước đầu tạo ra một bước chuyển trong tư tưởng chính trị, từ tư tưởng quân chủ sang tư tưởng dân chủ, từ vương quyền sang dân quyền. Nhưng do hạn chế bởi điều kiện lịch sử, lập trường và tầm nhìn, cũng như ảnh hưởng khá sâu nặng của ý thức hệ phong kiến nên tư tưởng cải biến xã hội của những ông chỉ mang tính chất chất chất cải cách, trong khuôn khổ trật tự của xã hội cũ.
Tiếp thu tư tưởng của những nhà canh tân thời điểm cuối thế kỷ XIX, một số trong những nhà tư tưởng đầu thế kỷ XX, như Phan Bội Châu, Phan Châu Trinh, Huỳnh Thúc Kháng, Nguyễn An Ninh,… tiếp tục phát triển tư tưởng đó lên trình độ mới, cao hơn về chất. Các ông đã từ bỏ dần hệ tư tưởng phong kiến, mạnh dạn đi tìm hệ tư tưởng mới cho dân tộc bản địa. Theo Phan Bội Châu, hệ tư tưởng Nho giáo đã hết vai trò lịch sử và chỉ làm cho dân tộc bản địa ta mất dần sức sống. Ông viết: “… nước Việt Nam mơ màng đôi mắt ngủ, uể oải một thân bệnh, tôn quân quyền, ức dân quyền, trọng hư văn, khinh võ sĩ, trộm cướp rình mò ở sân, mà vợ con say hát trong nhà, gia chủ nằm dài trên giường luôn luôn ngáp mỏi mệt. Than ôi! Nguy ngập lắm thay”(9)! Còn nền Nho học thì không thiết thực, tạo nên tầng lớp văn sĩ chẳng có mấy tác dụng đối với xã hội: “Các triều đình chuyên chế đã dùng khoa cử làm cái bẫy ràng buộc hào kiệt, tai mắt xóm làng cũng chỉ chuyên chú đến trường thi, làm cho những người dân ta sinh ra từ tám tuổi trở lên đã vùi đầu, mờ mắt vì cái ngục tù bát cổ thi phú. Tiếng nói là văn sĩ, chứ thực ra chỉ là một vật chết không biết cái gì, cũng không làm được trò gì”. Phan Châu Trinh cũng nhận định rằng, do chính sách phong kiến đã thực sự thối nát, mục ruỗng, nhu nhược, nên đã để cho quyền lực chính trị rơi vào thực dân Pháp. Bộ máy của chính sách phong kiến là bù nhìn, như quân trên bàn cờ tướng: “Một ông tướng lác đứng trong cung, Sĩ tượng khoanh tay chẳng vẫy vùng”. Tầng lớp Nho sĩ vẫn chìm đắm trong hư văn, còn chưa kịp chuyển biến theo thời thế: “Việc đời nhìn lại thấy chẳng còn gì, sông núi không hề nước mắt để khóc những bậc anh hùng. Muôn nhà làm tôi tớ dưới ách cường quyền, nhiều người đang ngủ mê trong giấc mộng văn chương bát cổ”. Là trí thức Tây học, Nguyễn An Ninh cũng coi sai lầm lớn số 1 là quá đề cao tư tưởng Nho giáo, dẫn đến sự cản trở quá trình phát triển của lịch sử. Ông nói: “… suy tôn học thuyết của Khổng Tử lên tới giá trị cao nhất về tinh thần, thì lại là một bước khác, khó cho ta dấn tới được”. Không chỉ có vậy, việc nhào nặn tư tưởng Khổng Tử theo quan điểm của những nhà Nho phong kiến cũng rất tai hại. Nhiều nhà tư tưởng tiến bộ khác, như Trần Quý Cáp, Huỳnh Thúc Kháng, Lương Văn Can,… đã và đang kịch liệt phê phán Nho giáo và chính sách phong kiến, thể hiện trong tư tưởng và sự bất hợp tác với chính sách phong kiến.
Từ việc phê phán chính sách phong kiến, những nhà tư tưởng đã tiếp thu tư tưởng dân chủ tư sản, học tập kinh nghiệm tay nghề những cuộc cách mạng tư sản Trung Quốc, Nhật Bản, khởi đầu xây dựng những phạm trù dân chủ tư sản ở Việt Nam và phát động phong trào Duy Tân. Ở phương Tây, tư tưởng dân chủ được hình thành trên cơ sở kinh tế tài chính - xã hội của nó, nên mang tính chất chất thuần thục, điển hình, phản ánh nguyện vọng, khát khao làm chủ xã hội của con người. Mục đích của tư tưởng dân chủ tư sản ở phương Tây là vì quyền lợi giai cấp, như Hồ Chí Minh đã từng nói, giai cấp tư sản dùng chữ Tự do, Bình đẳng, Đồng bào để lừa dân, xúi dân đánh đổ phong kiến, khi đánh đổ phong kiến rồi thì nó lại thay phong kiến áp bức dân. Ở Việt Nam, những nhà tư tưởng lựa chọn dân chủ tư sản là vì quyền lợi của dân tộc bản địa: đi tìm con phố cứu nước, giành độc lập tự do. Những người hấp thụ và truyền bá tư tưởng dân chủ tư sản đa phần là tầng lớp sĩ phu được tư sản hóa trong thực trạng giai cấp tư sản Việt Nam ra đời muộn và rất nhỏ bé. Cho nên, tư tưởng dân chủ tư sản ở nước ta có tính đặc thù: không thuần thục, điển hình như ở phương Tây; những phạm trù dân chủ tư sản vẫn chịu ràng buộc của Nho giáo và mang sắc thái văn hóa Việt Nam. Mặc dù vậy, tư tưởng dân chủ tư sản ở Việt Nam đã được những nhà tư tưởng phác họa những nội dung cơ bản, phản ánh sự vận động và phát triển tất yếu của lịch sử tư tưởng.
Trước hết, về mục tiêu cách mạng, những nhà tư tưởng đều thống nhất mục tiêu là cứu nước, cứu dân, giành độc lập dân tộc bản địa. Phan Bội Châu viết: “Phan Bội Châu lấy việc cứu quốc làm chủ nghĩa, cho nên vì thế muốn cho nước ta độc lập. Lại lấy việc cứu dân làm chủ nghĩa, cho nên vì thế không thích ngó thấy dân ta phải lầm than”(14). Đối với ông, “phải xóa bỏ chính thể quân chủ, vì đó là một chính thể rất xấu xa vậy” và phải “đánh đuổi giặc Pháp, Phục hồi nước Việt Nam và thành lập nước Cộng hòa dân chủ”. Còn Phan Châu Trinh - người khởi xướng tư tưởng dân chủ tư sản ở Việt Nam thì xác định rõ chủ đích của tớ là đánh đổ chính sách phong kiến và đưa dân tộc bản địa đi theo con phố dân chủ tư sản. Ông viết: “… năm 1911 tôi được qua Tây để xem xét cái học thuật văn minh Âu châu. Đã mười hai năm, tôi ăn nằm trên cái mảnh đất nền dân chủ, hớp cái hơi không khí tự do, nhờ vậy mà tôi hiểu được lẽ chánh đáng trong thế giới, phần trách nhiệm và trách nhiệm của quốc dân, và cũng biết được chắc cái mục tiêu của nước nhà nên thay đổi lại thế nào. Chúng ta giờ đây nên phải đánh thức nhau dậy,… làm cho tiệt hẳn cả cái sức ma quỷ chuyên chế nó đã ám ảnh tất cả chúng ta mấy ngàn năm nay;… ấy là cái chủ ý và mục tiêu của tôi đấy”. Cuối thế kỷ XIX - đầu thế kỷ XX, vấn đề giành độc lập dân tộc bản địa là trách nhiệm số 1 của dân tộc bản địa ta. Vì vậy, hoàn toàn có thể nói rằng, tuy bằng nhiều con phố cứu nước rất khác nhau, song những nhà tư tưởng đều hướng tới độc lập dân tộc bản địa. Tư tưởng chính trị như vậy về cơ bản là đúng.
Về phương pháp cách mạng, những nhà tư tưởng đề ra hai phương pháp: cách mạng bạo động và đấu tranh ôn hòa. Phan Bội Châu nhận định rằng, thực dân Pháp là quân địch không đội trời chung với dân tộc bản địa ta; chúng không cho dân tộc bản địa ta phát triển kinh tế tài chính, mở mang văn hóa, giáo dục, đàn áp dã man mọi sự phản kháng, kể cả phản kháng hòa bình nhất. Cho nên không thể sử dụng con phố hòa bình để giành độc lập dân tộc bản địa, mà chỉ có sự lựa chọn duy nhất là phương pháp bạo động. Ông viết: “Vẫn biết bạo động với tự sát đều là việc làm của những kẻ kiến thức và kỹ năng hẹp hòi, không biết lo xa, nhưng nếu sự thể buộc tự sát, thà rằng xoay ra bạo động mà chết còn hơn. Vì cứ bạo động may ra còn trông được có chỗ thành công trong muôn một. Huống gì tôi đã suy đi tính lại, lúc nầy bỏ sự bạo động ra không hề tồn tại việc gì đáng làm hơn thế nữa”(17). Ông coi cách mạng bạo lực là một vấn đề cơ bản. Có thể nói, Phan Bội Châu là người đầu tiên xây dựng một khối mạng lưới hệ thống lý luận sơ khai về bạo lực cách mạng với ba vấn đề lớn: một là, phải tiến hành xây dựng lực lượng vũ trang; hai là, sẵn sàng sẵn sàng shopping vũ khí; ba là, công tác thao tác binh vận. Nguyễn An Ninh, tuy nhiên theo phái đấu tranh ôn hòa, nhưng cũng nhận thấy vai trò của cách mạng bạo động. Ông viết: “Một dân tộc bản địa không biết cầm súng là một dân tộc bản địa không thể lánh nổi ách nô lệ”(18). Phan Châu Trinh, Huỳnh Thúc Kháng,… là những người dân theo phái ôn hòa. Theo Phan Châu Trinh, bạo động là chết, bởi nhân dân “không còn chỗ nương thân, không còn khí giới mà dùng, không còn tiền của mà tiêu,… quyết không thể sống nổi trong cái thế giới này, lại còn chống cự được với ai nữa”. Phan Châu Trinh chủ trương sử dụng phương pháp đấu tranh hòa bình đòi dân số, dân chủ một cách công khai minh bạch với mục tiêu “trông dân có trí, dân có đường sống”. Ông viết: “Cho nên sự vận động của đảng tôi, toàn là tụ tập dân chúng đường đường chính chính, diễn thuyết, họp chí sĩ, khảo cứu chính trị thời thế, ăn to nói lớn, người và việc ai nấy đều thấy, cho nên vì thế xét nó rất dễ”. Phương pháp đấu tranh hòa bình có ưu điểm là không khiến ra tổn thất về tính mạng và vật chất của nhân dân, làm cho nhân dân thức tỉnh, vươn lên làm cách mạng; tuy nhiên, hiệu suất cao của phương pháp này sẽ không đảm bảo và không triệt để, bởi bản chất của chủ nghĩa thực dân là dùng bạo lực phản cách mạng để xâm lược, áp bức những dân tộc bản địa thuộc địa và nhân dân lao động. Còn phương pháp cách mạng bạo động, về cơ bản, phù phù phù hợp với công cuộc đấu tranh giành độc lập, song nên phải có thời gian sẵn sàng sẵn sàng, không thể nóng vội. Có thể nói, quan điểm của Phan Bội Châu là đúng trong kế hoạch, còn quan điểm của Phan Châu Trinh thì đã đáp ứng được yêu cầu thực tế của xã hội lúc bấy giờ.
Vấn đề vị trí và vai trò của nhân dân cũng khá được những nhà tư tưởng quan tâm. Cuối thế kỷ XIX, trong tư tưởng canh tân, Đặng Huy Trứ coi dân là gốc của nước, là chủ của thần; khí mạnh mẽ và tự tin của nước là lấy dân làm gốc. Tư tưởng này là một trong những cơ sở, tiền đề giúp Phan Bội Châu phát triển quan điểm: dân là chủ nước, nước là của dân. Ông nhận định rằng, vua phải lấy dân làm trời, dân đó đó là trời của kẻ đứng đầu cai trị nước; rằng, một nước có ba điều quan trọng là nhân dân, đất đai, độc lập lãnh thổ, trong đó nhân dân đứng thứ nhất. Tư tưởng này chống lại tư tưởng “tôn quân quyền”, đối lập hoàn toàn với quan điểm Nho giáo đương thời. Nói về vai trò của nhân dân, Phan Bội Châu nhấn mạnh vấn đề: “dân ta là chủ nước non”; “nước ta hẳn là gia tài tổ nghiệp của dân ta rồi, bỏ mất nó là vì dân ta, thì thu phục lại nó tất cũng phải do dân ta làm” và “nước được cường thịnh là nhờ có nhân dân”. Có thể nói, quan niệm dân vi bản - dân là gốc đã được Phan Bội Châu thổi lên một trình độ cao hơn - dân không riêng gì có là gốc, mà còn là một chủ nước, là khí mạnh dân tộc bản địa, là chủ thể cuộc cách mạng giành độc lập dân tộc bản địa. Tương tự, Nguyễn An Ninh đã và đang xác định: “Chính nhân dân tạo lập nhà vua, và không phải vua lập ra dân”, “trên mảnh đất nền An Nam này, dân là vua chứ không phải người ngồi trên ngai vàng". Quan điểm dân là chủ nước, nước là nước của dân là một bước chuyển tư tưởng cơ bản từ quân chủ sang dân chủ. Đây là một điều mới mẻ trong suy tư chính trị đương thời, là một bước tiến vượt bậc so với suy tư chính trị phong kiến. Để thực hiện quyền dân chủ, những nhà tư tưởng chủ trương: khai dân trí, chấn dân khí, hậu dân số! Theo Phan Châu Trinh, khai dân trí là phải bỏ lối học tầm chương trích cú, thơ văn, phù phiếm của người xưa, mở trường dạy chữ quốc ngữ, kiến thức và kỹ năng khoa học thực dụng, diệt trừ hủ tục xa hoa. Ông viết: “Ước học tập mở cho xứng đáng; Đừng vẽ hình, vẽ dạng cho qua; Công thương, kỹ nghệ chuyên khoa; Trí tri, cách vật cho ta theo cùng”. Để mở mang dân trí, Phan Bội Châu nhận định rằng, phải phát triển giáo dục, bởi “giáo dục là gốc rễ để xây dựng nền chính trị”. Tư tưởng về khai dân trí thực sự làm cho dân tộc bản địa thay đổi nếp suy tư cũ kỹ để vươn lên tầm nhận thức mới cao hơn, phù phù phù hợp với sự phát triển của thời đại. Chấn dân khí là làm cho mọi người thức tỉnh tinh thần tự lực, tự cường, giác ngộ được quyền lợi của tớ, giải thoát khỏi sự kìm kẹp của chính sách quân chủ chuyên chế. Khi khảo cứu lịch sử nước nhà, Phan Châu Trinh đã đưa ra kết luận: “Lấy lịch sử mà nói thì dân tộc bản địa Việt Nam không phải là một dân tộc bản địa hèn kém, mà cũng không phải là một dân tộc bản địa không thông minh, thế thì vì lẽ nào ở dưới quyền bảo lãnh hơn 60 năm nay mà vẫn còn mê mê muội muội, bịt mắt, vít tai không chịu xem xét, không chịu học hỏi cái hay, cái khéo của người”. Còn theo Phan Bội Châu, trong ba vấn đề quan trọng: học thuật, nhân tài, dân khí thì chấn dân khí là trách nhiệm đầu tiên, làm cơ sở cho nuôi nhân tài, đổi học thuật. Hậu dân số tức là phải làm cho mọi người biết phát triển kinh tế tài chính, mở mang ngành nghề, làm cho môi trường tự nhiên thiên nhiên sống đời thường ấm no, niềm sung sướng. Phan Châu Trinh viết: “Nghề ngày càng đua càng tới; Vật ngày càng mới dễ coi; Chở chuyên đi bán nước ngoài; Lợi trong đã được, lợi ngoài lại thêm; Được nhiều lời càng thêm tư bổn; Rộng bán sỉ khắp bốn phương trời”. Trong khối mạng lưới hệ thống tư tưởng chính trị của những nhà tư tưởng dân chủ tư sản đã và đang hình thành quan niệm về một quy mô chính thể. Phan Bội Châu nhận định rằng, phải xóa bỏ chính thể quân chủ, xây dựng chính thể dân chủ cộng hòa gồm có ba viện, do nhân dân làm chủ, quyền lực ở nơi dân và được thực hiện thông qua những đại biểu, mọi việc do dân định liệu. Ông viết: “Bao nhiêu việc đều do công chúng quyết định. Thượng nghị viện phải đợi Trung nghị viện đồng ý, Trung nghị viện phải đợi Hạ nghị viện đồng ý mới được thi hành. Hạ nghị viện là nơi đa số công chúng có quyền tài phán những việc của Trung nghị viện và Thượng nghị viện. Phàm nhân dân nước ta không cứ là sang hèn, giầu nghèo, lớn bé đều có quyền bỏ phiếu bầu cử. Có thể nói, những nhà tư tưởng dân chủ đã ý thức được tầm quan trọng của nền chính trị, coi đó là yếu tố quyết định chi phối mọi nghành của đời sống xã hội và ảnh hưởng trực tiếp đến quyền lợi của nhân dân, Phan Châu Trinh coi cái gốc tạo nên họa phúc của nhân dân đó đó là ở nền chính trị.
Từ thất bại của tư tưởng dân chủ tư sản, với sự tác động của phong trào cách mạng vô sản, những nhà tư tưởng dân chủ tư sản đã đến gần với chủ nghĩa Mác – Lênin. Khi Cách mạng Tháng Mười Nga thành công, những nhà tư tưởng dân chủ tư sản Việt Nam có khuynh hướng ngả theo cách mạng vô sản. Phan Bội Châu đã viết bài ca tụng V.I.Lênin, viết về chủ nghĩa xã hội, lôi kéo đọc lý luận của C.Mác và tỏ rõ sự tin tưởng con phố cách mạng vô sản mà Nguyễn Ái Quốc lựa chọn. Ông viết: “Hiện nay đã có người khác giỏi hơn lớp chúng tôi nhiều đứng ra đảm đang việc làm để làm trọn cái việc mà lớp chúng tôi không làm xong. Ông có nghe tiếng Nguyễn Ái Quốc không?… Ông ấy còn thì nước ta nhất định độc lập”. Phan Châu Trinh đã nghiên cứu và phân tích tư tưởng của chủ nghĩa Mác – Lênin và trong bức thư gửi Nguyễn Ái Quốc năm 1922, ông viết: “Tôi biết anh hấp thu được cái chủ nghĩa của ông C.Mác, ông V.I.Lênin nên tôi cũng đem chuyện hai ông ấy mà giảng dẫn cho anh rõ” và ông khuyên Nguyễn Ái Quốc: “Bởi vậy tôi thành tâm mong mỏi anh thay đổi cái phương pháp cũ kỹ đi để mà mưu đồ đại sự”. Nguyễn An Ninh, tuy nhiên đi theo khuynh hướng cách mạng dân chủ tư sản, nhưng lại rất có tình cảm với chủ nghĩa Mác. Trong nội dung bài viết để chống lại triết học Nietzsche, ông đã đánh giá rất cao tư tưởng của C.Mác: “Các tác phẩm của Mác là những khu công trình xây dựng đồ sộ, như những cánh tay vĩ đại muốn ôm lấy toàn bộ môi trường tự nhiên thiên nhiên sống đời thường và nâng nó lên rất cao mãi theo ước vọng của loài người”. Ông là người đầu tiên ở Việt Nam đăng tải “Tuyên ngôn của Đảng Cộng sản” của C.Mác và Ph.Ăngghen trên báo Chuông rè (La Cloche fêlée).
Những nội dung tư tưởng dân chủ tư sản của những nhà tư tưởng đã tạo nên bước chuyển biến quan trọng trên bình diện ý thức hệ: từ sự xuất hiện tư tưởng canh tân trong khuôn khổ hệ tư tưởng phong kiến sang tư tưởng dân chủ tư sản và tiến gần đến chủ nghĩa Mác - Lênin. Tuy nhiên, hoàn toàn có thể nói rằng, bước chuyển tư tưởng chính trị Việt Nam thời điểm cuối thế kỷ XIX - đầu thế kỷ XX là một bước chuyển cơ bản, lâu dài, trở ngại vất vả và rất là phức tạp của những nhà tư tưởng. Tư tưởng chính trị tập trung vào nội dung quan trọng là tự cường dân tộc bản địa, nâng cao dân trí, tu dưỡng sức dân, truyền bá tư tưởng dân chủ và dân quyền, độc lập dân tộc bản địa là mục tiêu tối cao với tinh thần “dĩ không bao giờ thay đổi, ứng vạn biến”. Tư tưởng chính trị này là sự việc tiếp thu những giá trị, những tinh hoa của phương Đông và phương Tây, đặc biệt là tư tưởng dân chủ, tiến bộ phương Tây. Mặc dù có những nội dung mới, cách mạng và tiến bộ, thể hiện tinh thần yêu nước nhiệt tình, căm thù giặc cao độ, nhưng do điều kiện, thực trạng lúc bấy giờ, trong tư tưởng chính trị quá trình này còn có những biểu lộ xấp xỉ, mơ hồ, thậm chí có những lúc đi đến thỏa hiệp với thực dân. Chẳng hạn, Phan Châu Trinh chủ trương nhờ vào Pháp để thực hiện dân chủ, còn Phan Bội Châu thì chủ trương nhờ vào Nhật để cầu viện... Tuy những chủ trương của những ông chỉ là nhất thời, nhưng nó cũng gây ra những ảnh hưởng không tốt đến tinh thần cách mạng của dân tộc bản địa. Nguyên nhân của những sai lầm này đó đó là chưa tồn tại một lý luận khoa học soi đường, nên chưa nhận thức đầy đủ bản chất của chủ nghĩa thực dân, đế quốc. Không những thế, trong những phạm trù dân chủ tư sản mà những ông nêu ra vẫn còn chịu ràng buộc của tư tưởng Nho giáo ở những mức độ nhất định.
SÁCH KHAI MINH TRÂN TRỌNG GIỚI THIỆU
Bước 1: Truy cập website và lựa chọn sản phẩm cần mua về để shopping
Bước 2: Click và sản phẩm muốn mua, màn hình hiển thị hiển thị ra pop up với những lựa chọn sau
Nếu bạn muốn tiếp tục shopping: Bấm vào phần tiếp tục shopping để lựa chọn thêm sản phẩm vào giỏ hàng
Nếu bạn muốn xem giỏ hàng để update sản phẩm: Bấm vào xem giỏ hàng
Nếu bạn muốn đặt hàng và thanh toán cho sản phẩm này vui lòng nhấn vào: Đặt hàng và thanh toán
Bước 3: Lựa chọn thông tin tài khoản thanh toán
Nếu bạn đã có tài năng khoản vui lòng nhập thông tin tên đăng nhập là email và mật khẩu vào mục đã có tài năng khoản trên khối mạng lưới hệ thống
Nếu bạn chưa tồn tại tài khoản và muốn đăng ký tài khoản vui lòng điền những thông tin thành viên để tiếp tục đăng ký tài khoản. Khi có tài năng khoản bạn sẽ thuận tiện và đơn giản theo dõi được đơn hàng của tớ
Nếu bạn muốn shopping mà không cần tài khoản vui lòng nhấp chuột vào mục đặt hàng không cần tài khoản
Bước 4: Điền những thông tin của bạn để nhận đơn hàng, lựa chọn hình thức thanh toán và vận chuyển cho đơn hàng của tớ
Bước 5: Xem lại thông tin đặt hàng, điền chú thích và kiến nghị và gửi đơn hàng
Sau khi nhận được đơn hàng bạn gửi chúng tôi sẽ liên hệ bằng phương pháp gọi điện lại để xác nhận lại đơn hàng và địa chỉ của bạn.
Trân trọng cảm ơn.
Tải thêm tài liệu liên quan đến nội dung bài viết Cuối thế kỷ 19 đầu thế kỷ 20 có sự kiến gì
Post a Comment